Debiut powieściowy Bolesława Prusa.
Utwór opowiada historię młodego malarza Ludwika Lachowicza, mającego na utrzymaniu młodszą siostrę Zosię i zniedołężniałego ojca, nałogowego alkoholika. Bohater ustawicznie boryka się z trudnościami, przeważnie natury finansowej. Chcąc kształcić siostrę i jako tako chronić ojca przed zgubnym nałogiem, zmuszony jest ciągle pożyczać pieniądze. Zazwyczaj zadłuża się u swego bogatego kolegi Sielskiego. W wyniku awantury, w którą zostaje wciągnięty, konfliktuje się ze swoim kolega. Sytuację komplikuje dodatkowo to, że Zosia i Sielski wyraźnie mają się ku sobie. Aby zdobyć pieniądze, Ludwik bierze udział w konkursie malarskim, w którym – po wycofaniu się Sielskiego – zdobywa pierwszą nagrodę za obraz „ Dusze w niewoli ”. Między Lachowiczem a fundatorką nagrody, piękną Jadwigą, zawiązuje się węzeł sympatii...
