Bardzo dobra literatura. Polecam gorąco. Pokazuje nam ludziom z Europy świat, którego nigdy nie doznaliśmy. Nam Polakom polecam szczególnie: niezwykle char­akte­ryst­yczn­y obraz Niemców. Mimo, że rzecz dzieje się w Afryce, odnajdziemy w jakim sensie wspólne losy. Polecam 4+

W swej publikacji „Powróceni” Abdulrazak Gurnah akcję powieści osadził na terenach Afryki Wschodniej, zkol­onia­lizo­wane­j przez Niemców w ostatniej dekadzie XIX wieku. Jej bohaterami są czterej młodzi ludzie, których życie postawiło przed nader trudnymi wyborami. Każdy z nich chce kochać i być kochanym. Żaden z nich nie chce krzywdzić, lecz wielka historia rozgrywająca się w tle niejako czasami im tego nie ułatwia. • Na wstępie poznajemy Ilyasa, który jako dziecko uciekł z domu. Później los nie był dla niego łaskawy. Został porwany przez Schutztuppe i na wiele lat stracił kontakt ze swymi bliskimi. Gdy w końcu wraca w rodzinne strony okazuje się, że nie pozostało mu zbyt wiele. Rodzice nie żyją. Lecz pewnym zrządzeniem losu udaje mu się odnaleźć niegdyś oddaną przez ojca w obce ręce siostrę. W ten sposób Ilyas wybawia Afiyę, która być może odtąd nie będzie musiała już nigdy więcej doświadczać przemocy. Trzeci bohater to niejaki Khalifa. Jako jedyny nie uczestniczył w żadnej z wielkich, kolonialnych wojen. Otrzymał w miarę stabilną pracę, ożenił się, ale niestety do końca swych dni pozostał bezdzietnym. Ostatnią postacią, wokół życia którego Gurnah splótł losy pozostałych jest Hamza. Niegdyś został potraktowany jak przedmiot. Zadłużony ociec oddał go na służbę u bogatego kupca w zamian za spłacenie długów. Następnie trafia do oddziału askarysów. Cudem udaje mu się wyjść obronną ręką z wojny. Po powrocie do wioski rodzinnej próbuje na nowo ułożyć sobie życia, zaczynając od zupełnego zera. I w tym momencie poznaje Khalifa, z którym z czasem wchodzi w bliską relację. To Khalifa zapewnia mu dach na głową, pomaga mu odnaleźć miejsce w muzułmańskiej wspólnocie. Swą uczciwą pracą, skromnością i rozwagą w działaniu na Hamzę zaczyna zwracać uwagę Afiya, która po udaniu się na wojnę Ilyasa pomieszkuje u Khalifa i jego buńczucznej żony. • „Powróceni” to książka o charakterze obyczajowym, ale tu w opowieści snutej przez Gurnaha nic nie jest przypadkowe. Poszczególni bohaterowie tej historii, podejmowane przez nich decyzje, wzorce zachowań mają być odzw­ierc­iedl­enie­m losów ludności afrykańskiej zamieszkującej w koloniach, pozbawionej ziemi, zmuszanej do niewolniczej pracy, głodzonej, torturowanej i mordowanej przez Niemców. Jak sam tytuł sugeruje jest to także historia powrotów bohaterów do świata „żywych”, po traumatycznych doświadczeniach. I choć wojna odciska na ich psychice ogromne piętno, to udaje im się wspólnie zbudować życie rodzinne itd. Ta wiel­opok­olen­iowa­ saga laureata literackiej Nagrody Nobla jest ponadczasową powieścią, pozwalającą nam Europejczykom nieco bardziej poznać historię kolonializmu i jego konsekwencji przede wszystkim społeczno-historycznych.